Uniek! Fotoreportage plaatsing portaal

Hoe plaats je eigenlijk een enorm portaal boven een N-weg? Nou, niet met spierballen alleen. In Amersfoort werkte begin vorige maand een ervaren team tot op de centimeter nauwkeurig aan de montage. We mochten meekijken — en dat leverde deze fotoreportage op.

1. Truck arriveert met nieuwe portaal
De avondspits is nauwelijks gepasseerd voordat een colonne werkbussen en vrachtwagens arriveert op de N227 nabij Amersfoort. Tegen het ochtendgloren zal het oude portaal zijn vervangen door een glimmend nieuw portaal met actuele bewegwijzering.

2. Verwijderen oude portaal
Maar voordat het zover is moet eerst het oude portaal weg. Deze stamt uit de jaren 70 en is aan vervanging toe. Het mos en de aanslag zitten wijdverspreid over de stalen ligger, waaraan de bewegwijzering is gemonteerd. Het portaal is geplaatst in een tijd waarin weinig gegevens werden bijgehouden door de fabrikant, aannemer en wegbeheerder. De NBd en Heijmans, de gecontracteerde aannemer in dit perceel, wisten daarom niet wat er zou worden aangetroffen bij het verwijderen. Bovendien was het portaal niet geschikt voor nieuwe en huidige bordafmetingen. Voor de wegbeheerder voldoende redenen voor vervanging.

De ligger – de zwevende, horizontale balk – mocht als eerst en liet zich soepel demonteren. Het tegenovergestelde gold voor de twee verticale staanders. De bouten en moeren weigerden los te komen. Bovendien bleek de staander te zijn verankerd met een fors blok beton. De uitvoerder hakte de knoop door: eerst het nieuwe portaal plaatsen, en eventueel later vannacht een nieuwe poging wagen.

3. Plaatsen fundatiebuis van nieuwe portaal
De eerste stap in het opbouwen van dit nieuwe portaal is het intrillen van de fundatiebuizen, ook wel trilbuizen genoemd. Dit is het ondergrondse onderdeel dat het portaal op zijn plek houdt. Een speciale kraan met trilblok van Heijmans komt langs om deze in de grond te trillen. Opvallend detail is dat de kraan niet van de dieplader wordt gereden, waarop hij is vervoerd. “Het laden en lossen kost allemaal tijd”, licht een medewerker van Heijmans toe. “Vanaf de dieplader gaat het ook hartstikke prima!”

De machinist bestuurt het hydraulisch aangedreven apparaat op afstand, terwijl zijn collega hem stuurt op de laatste centimeters. Een derde collega controleert of de fundatiebuis op de exact juiste plek de grond ingaat.

4. Takelen staander
Terwijl de ene vrachtwagen de fundatiebuis plaatst, wordt er een tweede vrachtwagen aangezwengeld. Achter de cabine is een kraan gemonteerd en op de laadvloer ligt het nieuwe portaal in losse onderdelen. Deze kraan tilt de onderdelen naar de definitieve plek. Hij schuift zijn stempels (zijpoten) uit voor meer stabiliteit tijdens het tillen.

5. Uitpakken staander
De vrachtwagen takelt de eerste staander van de laadvloer en plaatst deze naast de vrachtwagen. Om de staanders is jute gewikkeld, die het gecoate staal beschermt tijdens transport. Een medewerker verwijdert deze, waarna de staander klaar is voor plaatsing.

6. Plaatsen staander
De vrachtwagenchauffeur is tevens de kraanmachinist. Via een riem om zijn middel bedient hij de kraan op afstand. Hij hijst de staander verticaal en manoeuvreert deze naar zijn definitieve plek. Het komt nauw: de staander moet precies op de negen bouten komen die uit de flens van de buisfundatie steken. En dat moet natuurlijk exact waterpas staan. Er zijn enkele millimeters speling, maar het past.

7 . Bevestigen staander
De grootte van de bouten en moeren wordt pas echt duidelijk wanneer Edwin van Setten, werkvoorbereider bij de NBd, er één oppakt. “Deze houden een staander overeind”, vertelt Edwin. “Straks fungeert het oppervlak van de bewegwijzering als een soort zeil. In uiterste gevallen kan de windbelasting oplopen tot wel meer dan 100 kg per vierkante meter.”

8. En toen de andere kant
En toen was het tijd voor herhaling. Aan de overkant van de weg herhaalden zich precies dezelfde stappen.

9 . Takelen ligger
Het  portaal is nu bijna af. De buisfundatie en staanders zijn stevig verbonden. Het laatste onderdeel is de ligger, de horizontale balk waaraan straks de bewegwijzering schittert. Omdat de ligger in totaal bijna zestien meter lang is, is deze in twee delen getransporteerd. “Dit bespaart kosten”, vertelt Edwin. “Anders ben je aangewezen op speciaal transport.”

10. Uitpakken ligger
De machinist plaatst de twee helften naast elkaar in de lengte. Ook de gecoate liggers worden beschermd met een wikkel van jute. Die moet er eerst af.

11. Verbinden ligger
Daarna is het tijd om de twee helften te verbinden. Negen bouten en moeren later ligt er een zestien meter lange ligger. Velen zal het opvallen dat er een lichte kromming zit in de ligger. Edwin wijst erop dat dit geen productiefout is. “Er zit een zeeg in de ligger van een portaal om de doorbuiging, als gevolg van permanente belasting, te compenseren. Dit wordt ook wel een voorspanning genoemd. Het is een constructieve maatregel die anticipeert op de verwachte vervorming van de ligger, zodat deze de gewenste geometrie behoudt.”

12. Takelen ligger
Dan breekt het grote moment aan. Twee spanbanden houden de ligger recht en zijn voldoende om de 1.400 kg zware ligger de lucht in te hijsen. Aan beide uiteinden zijn twee touwen gebonden. Twee medewerkers gebruiken deze om te sturen vanaf de grond. Met precisie wordt de ligger in rustig tempo naar de twee staanders gemanoeuvreerd.

13. Bezoek op locatie
Hoewel de aannemers meestal zelfstandig te werk gaan, zijn er vanavond vanuit de NBd meerdere collega’s bij: Sander Lammers en Edwin van Setten. Het bezoek van NBd-medewerkers vormt een uitzondering. “Ik wil wel vaker kijken, maar dat is helaas niet altijd mogelijk”, vertelt Edwin. “Er is onvoldoende ruimte in mijn werk om vaker dit soort werkzaamheden te bezoeken.”

Er zijn nog meer bezoekers. Ook de opdrachtgever vanuit de provincie komt kijken. “De plaatsing van een gloednieuw portaal is zeldzaam”, vertelt hij. “Ik werk nu zo’n zes jaar bij de provincie en dit is mijn eerste keer dat ik het meemaak.”

14. Plaatsen ligger
Ondertussen zijn twee medewerkers van Heijmans in een hoogwerker gestapt. Zij begeleiden de ligger naar zijn plek, waarbij iedere centimeter telt. Zodra de eerste zijde is gemonteerd aan de staander, verplaatsen ze zich naar de overkant om het andere uiteinde te bevestigen.

15. Bewegwijzering ligt klaar
En  voilà: het portaal staat als een huis! Alleen de bewegwijzering mist nog. Deze ligt al kant en klaar, te wachten om opgetakeld te worden. Hiervoor heeft Heijmans een speciale drager. Met enkele haken wordt deze bevestigd en opgetild.

16. Bewegwijzering wordt getakeld
In de lucht is zichtbaar dat het bord uit twee onderdelen bestaat. Deze zijn onderling met elkaar bevestigd en houden elkaar vast met scharnieren. “Nadat deze aan het portaal zijn gemonteerd zie je daar niets meer van”, licht Edwin toe.

17. Eerste wegwijzer wordt bevestigd
Vanuit de hoogwerker reiken ze naar de zwevende bewegwijzering. Vervolgens sturen ze samen met de machinist de wegwijzer naar de juiste plek en hoogte. Ook voor het bevestigen van bewegwijzering zijn speciale bouten en moeren nodig. Hierdoor is het slechts een kwestie van de bewegwijzering naar de juiste positie te brengen om deze vervolgens voor en achter aan te draaien.

18. Eindresultaat!
Enkele borden later is het zover: het portaal is compleet. Nadat de laatste bout is aangedraaid, mag de hoogwerker eindelijk naar beneden. De monteurs kijken tevreden omhoog. Drie borden zullen het verkeer over deze weg de komende jaren bewegwijzeren. En het portaal? Dat blijft zeker vijftig jaar zijn werk doen.